Zakopane to jedno z najbardziej rozpoznawalnych miast w Polsce. Dziś kojarzy się z Giewontem, Krupówkami, góralską kulturą i tatrzańską przygodą. Ale niewielu turystów wie, skąd wzięła się nazwa Zakopane i co właściwie oznacza to słowo?
Historia nazwy stolicy Tatr. Skąd się wzięła nazwa Zakopane?
Najbardziej znana teoria mówi, że nazwa Zakopane pochodzi od słowa „zakopać”. Według dawnych przekazów teren dzisiejszego miasta był niegdyś „zakopany”, czyli ukryty w dolinie, odgrodzony od reszty świata gęstymi lasami i górami.
W języku staropolskim słowo „zakopane” mogło oznaczać coś „ukrytego”, „wkopanego” lub „schowanego w ziemi”. W tym sensie Zakopane oznaczałoby „miejsce ukryte pod górami” – co doskonale oddaje jego położenie pod Tatrami.
Pierwsze wzmianki o Zakopanem
Pierwszy znany zapis nazwy „Zakopane” pochodzi z 1630 roku. W dokumentach królewskich król Władysław IV Waza nadał miejscowemu góralskiemu osadnikowi prawa do użytkowania tutejszych hal i lasów.
Zapisano wówczas:
„W dobrach należących do wsi Zakopane zezwalam na wypas owiec i bydła…”
To oficjalne potwierdzenie, że już w XVII wieku istniała osada o tej nazwie. Co ciekawe, przez kolejne dziesięciolecia w różnych dokumentach spotykano pisownie takie jak „Zakopane”, „Zakopany” czy „Zokopane” – zależnie od pisarza i dialektu.
Inne teorie pochodzenia nazwy
Choć najczęściej przyjmuje się wyjaśnienie związane z „zakopaniem” lub „ukryciem”, istnieją też inne hipotezy:
1. Zakopane jako „zakopane pole”
Według niektórych badaczy nazwa mogła się wziąć od zakopanego słupa granicznego lub znaku wyznaczającego pastwisko. W gwarze góralskiej mówiło się „zakopać coś na znaku” – stąd Zakopane mogło znaczyć „teren oznaczony zakopanym znakiem”.
2. Od nazwiska lub przydomka osadnika
W folklorze krąży legenda o góralu Kopaniu, który miał tu założyć pierwszą osadę. Stąd miało powstać „Za-Kopane” – czyli miejsce „za Kopaniem”. Choć ta wersja jest bardziej ludowa niż naukowa, ma swoje uroki i dobrze brzmi w opowieściach dla turystów.
3. Symboliczne „zakopanie się” w górach
Niektórzy badacze języka zwracają uwagę, że „zakopać się” w gwarze podhalańskiej mogło oznaczać „zaszyć się, ukryć przed światem”. To tłumaczenie idealnie pasuje do klimatu dawnego Zakopanego – małej osady pasterskiej z dala od cywilizacji.
Co symbolizuje nazwa Zakopane dziś?
Dziś nazwa Zakopane jest symbolem nie tylko miejsca, ale też stylu życia. Kojarzy się z góralską kulturą, przyrodą i tradycją, ale też z energią i otwartością na przyjezdnych.
Współczesne Zakopane już dawno przestało być „zakopane” w górach – to dynamiczne centrum turystyczne Polski, które wciąż jednak zachowuje swoją nazwę jako piękne nawiązanie do korzeni.
Ciekawostka: jak nazywano Zakopane dawniej?
W XVIII i XIX wieku okolice dzisiejszego Zakopanego określano też jako:
Sołtystwo Zakopiańskie,
Wieś Zakopane,
Zakopane pod Giewontem.
W czasach rozwoju turystyki (koniec XIX wieku) nazwa „Zakopane” zyskała ogólnopolską sławę, szczególnie dzięki Tytusowi Chałubińskiemu, który nazywany był „odkrywcą Zakopanego dla Polaków”.
Dlaczego więc Zakopane nazywa się Zakopane? Bo leżało „zakopane” w dolinie, ukryte wśród lasów i gór, z dala od zgiełku świata. Ta prosta, ale poetycka nazwa przetrwała wieki, stając się symbolem miejsca wyjątkowego – magicznego i niepowtarzalnego jak Tatry, które górują nad nim do dziś.
